***3
تعریف:
نماتد ها تنها پارازیت های گیاهی هستند که به سلسله حیوانات تعلق داشته و در بیماری های گیاهی مطالعه می شود. نماتدها در ظاهر شبیه کرم هستند،اما از نظر طبقه بندی کاملا از کرمهای حقیقی مشخص هستند. بیشتر از هزاران گونه از نماتدها بصورت آزاد بوده وبتعداد زیاد در آبهای شیرین ، شور یا در خاک زندگی کرده و از گیاهان و حیوانات تک سلولی تغذیه می کنند. تعداد زیادی از گونه های نماتدها به انسان و حیوانات حمله کرده و آنها را پارازیته کرده و تولید امراض گوناگون میکنند. چند صد گونه نیز شناخته شده اند که بصورت پارازیت روی گیاهان زندگی کرده و تولید انواع بیماری می کنند.
***5
n (Nematodes) نماتدها:
نماتدها جانورانی هستند از شاخه Nematoda یا کرم هایی بامقطع گرد که چون فرم بدن آنها باریک و منحنی شکل است به آنها Nematodeگفته می شود. نماتدها را می توان بزرگترین گروه جانوران بعد از حشرات به حساب آورد. بیشتر آنها آبزی هستند و در آب شور و شیرین دریاها، اقیانوس، چشمه ها و باتلاقها زندگی می کنند.میزان جمعیت آنها در 100 سانتیمتر مکعب از خاکهای زراعی و باغی حدود 4000 تا 5000 عدد از انواع مختلف برآورد شده است. تا کنون بیش از 2500 گونه نماتد در ایران حدود 166 گونه به عنوان پارازیت در گیاهان شناسایی شده اند. میزان جمعیت و انواع آنها در خاک به فاکتورهای خاک و شرایط محیطی مثل درجه حرارت و رطوبت بستگی دارد. بسیاری از نماتدها پارازیت قارچها و باکتریها هستند که احتمالا در آینده آنها از نظر استفاده در مبارزه بیولوژیکی مورد توجه قرار خواهند گرفت. گرچه نماتدهای پارازیت از هزاران سال قبل وجود داشته اند ولی اولین نماتد پارازیت گیاهی Anguina tritici (نماتد گال دانه گندم )بوده که در سال 1743م. توسط نیدهام (Needham) کشیش انگلیسی در زیر میکروسکوب مشاهده شده است. سپس در قرن بیستم بسیاری از نماتدهای پارازیت در گیاهان شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفته اند.
***6
مرفولوژی نماتد ها:
نماتدهای پارازیت گیاهی کوچک بوده که به طور متوسط یک میلیمتر طول بزرگترین آنها حدود 10 میلیمتر (Longidorus spp.) و کوتاهترین آنها 3/0 میلیمتر (Paratylenchus spp.) می باشد. بنابراین بزرگترین نماتدها با چشم غیر مسلح دیده می شوند. نماتدها ، به طور کلی مقطعی دایره ای ، بدنی صاف، بدون دست و پا یا زائده دیگر می باشد.ماده های بعضی گونه ها هنگام بلوغ کروی ، باد کرده و گلابی شکل می شوند.
***7
آناتومی:
بدن نماتد ها کم و بیش شفاف است با کوتیکول بی رنگی حاوی خطوط و گاهی با نقاط ، نقش ها و یا موهایی پوشیده می شود. کوتیکول در هر بار که نماتد از یک مرحله لاروی میگذرد از بدن جدا شده و می افتد. حفره بدنی ، رشد نکرده و محتوی مایعی است که عملیات تنفسی و گردش خون را انجام می دهند. دستگاه گوارشی از یک لوله تو خالی تشکیل شده ،شامل دهان ،حفره دهانی ، مری ، روده ، روده کور و مقعد می باشد.لبها که معمولا 6 عدد هستند دهان را محاصره می کنند. تمام نماتدهای پارازیت گیاهی دارای خرطوم یا نیزه تو خالی بیرون آمدنی ((stylet هستند که از حفره دهانی سرچشمه گرفته و برای سوراخ کردن سلول های گیاهی به کار می رود. سیستم دفعی در نماتدها تکامل حاصل نکرده بر عکس ، دستگاه عصبی کاملا تکامل یافته و از اعصاب ، غدد عصبی و اندام های حسی تشکیل شده است. دستگاه تناسلی نیز کاملا توسعه یافته اند. نماتدها دارای یک یا دو تخمدان هستند که مجرای عبور تخم و رحم به هم وصل شده و به یک مخرج که به شکل شکاف است ختم می شود. یک جفت زائده خار مانند بیرون زده ((spicule نیز در حیوانات نر وجود دارد.
تولید مثل در نماتدها به وسیله تخم انجام گرفته و ممکن است به طریق جنسی ، هرمافرودیتی و یا پارتنوژنیکی باشد. بسیاری از گونه ها فاقد نر هستند.