***4
•مقدمه :
تحولات اقتصادی و اجتماعی و روند رو به رشد آن از جمله رشد جمعیت ، بالا رفتن سطح فرهنگی ، افزایش ارتباطات بین نواحی و مسائلی چون دگرگونی ، نوع معیشتها و حتی تغییر نوع زندگی (کوچ نشینی به روستانشینی و از روستا نشینی به شهرنشینی ) موجب شده تا دگرگونیهایی در ساختار کالبد نقاط جمعیتی نیز صورت گیرد. در این بین برخی از نقاط روستایی محیط مناسبی را در نتیجه وجود عوامل متعدد سیاسی ، اجتماعی و غیره برای جذب جمعیت فراهم نموده و بی مهابا توسعه یافته اند از همین روست که همه روزه بر تعداد شهرهای ما افزوده می گردد از سوئی نقاط دیگری بعلت عدم وجود امکانات و زمینه های مناسب اشتغال تخلیه شده و جمعیت خویش را از دست داده اند .
جمعیت سرا زیر شده از این نقاط به مراکز جمعیتی بزرگتر مهاجرت نموده و موجبات تورم محیط جدید را در تمام مراحل و زمینه های اقتصادی – اجتماعی ، کالبدی فراهم ساخته اند از این روست که ضرورت برنامه ریزی روستایی بعنوان یک عامل پیشگیری کننده از سالهای پیش و حتی در زمان حکومت رضاخان احساس شده و به عناوین متعدد در طول زمان بدان پرداخته اند .
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و بخصوص دهساله اخیر امر توسعه روستا های علاوه بر رساندن خدمات رفاهی ، عمومی در بر گیرند توسعه و طراحی بافت کالبدی روستا نیز گردید ، که این امر تحت عنوان طرح هادی روستا نامیده می شود .
عدم برنامه ریزی مناسب ، باعث هجوم مهاجرت روستائیان به نقاط شهری بوده که عمدتاً ناشی از عدم وجود امکانات رفاهی ، خدمات عمومی در سطح روستا می باشد .
بسیاری از نقاط کوچک جمعیتی که محیط مناسبی برای استقرار جمعیت بوده اند در اثر هجوم جمعیت بی برنامه ، رشد فیزیکی یافته و در حقیقت تبدیل به سکوی پرتابی برای مهاجرت به شهر شده اند ، زیرا تأسیسات و امکانات رفاهی و
خدماتی که دراین مراکز شهری موجود است ، در این نقاط استقرار نیافته اند.
***5
فصل اول:
آشنایی مقدماتی با استان گلستان
***6
موقعیت جغرافیایی استان:
استان گلستان بین 53 درجه و 57دقیقه تا 56درجه و22دقیقه طول شرقی و36 درجه و30 دقیقه تا38 درجه و 8 دقیقه عرض شمالی کشور ترکمنستان ، از جنوب به استان سمنان ، از شرق به استان خراسان شمالی و از غرب به دریای خزر و استان مازندران محدود می شود.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری استان گلستان متشکل از 11 شهرستان (گرگان،گنبد، بندر گز،کردکوی، بندر ترکمن ، علی آباد ، آق قلا، رامیان، آزاد شهر، مینودشت و کلاله ) ،21 بخش، 23 شهر، 5 دهستان، 989آبادی مسکونی و 75آبادی غیر مسکونی می باشد.
مساحت استان گلستان بالغ بر7/20437کیلومترمربع (3/1درصد ازکل مساحت کشوروبه عبارتی رتبه نوزدهم دربین استانها ) است . وسعت شهرستانهای استان متفاوت بوده به طوری که شهرستان گنبد با 33/5071کیلومتر مربع (81/24% از مساحت استان) بزرگترین و بندر گز با 31/239 کیلومتر مربع (17/1% از مساحت استان) کوچکترین شهرستان می باشد.
تراکم نسبی جمعیت استان درسال1381معادل79.6 نفردرکیلومتربوده که بالا ترین وپایین ترین آن مربوط به شهرستان بندرگز(281.8 نفردرکیلومترمربع)وکلاله (1 / 29 نفر در کیلومتر مربع ) بوده است . عوامل اصلی تشکیل دهنده اقلیم استان را می توان به عوامل محلی (عرض جغرافیایی،ناهمواری،منابع آب و....) و عوامل بیرونی (فرابار سیبری، کم فشار مدیترانه ، بادهای موسمی و ...) تقسیم کرد.
2- عرض جغرافیایی:
استان گلستان در محدوده منطقه معتدله شمالی قرار گرفته که این عامل نقش موثری را در اقلیم استان بر عهده دارد .
3- ناهمواری ها:
این استان بین رشته کوه های البرز، دشتهای جنوبی کشور ترکمنستان،کوههای استان خراسان شمالی و دریای خزر واقع شده است . کوه شاهوار با ارتفاع 3945متر بلند ترین و نقطه ساحلی با ارتفاع26متر پست ترین نقاط استان می با شند .
4- فرابار سیبری:
این سیستم در دوره سرد سال فعال می باشد .وجود چنین سیستمی سبب کاهش دما ،سرمای شدید وپدیده یخبندان در استان می گردد. چنانچه سیستم مزبور قوی باشد به همان نسبت دمای هوا کاهش می یابد .
***7
5- سیستم کم فشار مدیترانه ای:
این سیستم به همراه تود ه های ناشی از مرکز کم فشار باران زا بیش از نیمی از ریزشهای جوی استان گلستان را مو جب می شوند دوره فعا لیت آن فصول سرد سال بوده و در نقاط پست و ارتفاعات به ترتیب به صورت باران و برف ظهور می نماید. تنوع اقلیمی استان گلستان دلیل شرایط جغرافیایی و طبیعی قابل توجه می باشد. به طوری که نواحی جنوب از آب و هوای کوهستانی ،نواحی مرکزی و جنوب غربی از آب و هوای معتدل مدیترانه ای و نواحی شمالی از آب و هوای نیمه خشک بر خوردار است .
تعداد ایستگاه های هوا شناسی استان گلستان در سال 1380شامل 4 ایستگاه سینو پتیک (گرگان،گنبد ،کلا له ،مراوه تپه ) 6ایستگاه کلیما تولوژی و 100ایستگاه بارانسنجی بوده است .وضعیت عناصر اقلیمی ایستگاهها به شرح زیر می باشد .
6- دما :
متوسط روزانه دمای هوای ایستگاه ای گرگان ،گنبد ،کلاله،و مراوه تپه به ترتیب 7/17، 3/18، 9/17و18 درجه سانتیگراد و حداقل مطلق دمای سالانه ،2/6- ، 4/10- ، 2/4- ، 6/6 - ، درجه سانتیگراد و حداکثر مطلق دمای سالانه 45، 4/45، و 44 درجه سانتیگراد بوده است بیشترین دامنه تغییرات دما مربوط به ایستگاه گنبد و بیشترین و کمترین تعداد روزهای یخبندان مربوط به ایستگاه کلا له (18روز)و گرگان و مراوه تپه (14روز) میباشد.
***8
7- میزان بارندگی:
میزان بارندگی سالانه استان بین 250 تا 700 میلی لیتر می باشد .بارندگی سالانه ایستگاهای گرگان ، گنبد، کلاله و مراوه تپه به ترتیب 6/ 569 ، 471 ، 2 /818 ، 5 / 348 میلی متر می باشد .