***3
¨مقدمه
مسجد سجده گاه انسانی است که خود مسجود ملاَیک بوده است.
مسجد برترین جایگاه امن برای پیوند روح آدمی با خالق هستی است و محل پاکترین و صمیمانه ترین آشنایی ها و ارتباطات میان بندگان خداست.
آمیختگی صفات خدادادی این مکان شریف با هنر دستان توانمند معماران اهل دل,و شوری برآمده از عمق وجودشان که ریزش بی امانش بی شباهت به حکمت نیست بنایی خلق کرده که علاوه بر حظ بصر گویی روح خسته آدمی را برای لحظاتی هر چند کوتاه از قفس تن می رهاند.
***4
¨آغاز شکل گیری سبک خراسانی:
در سال ۶۲۲م.پیامبر اکرم(ص) از مکه به مدینه مهاجرت فرمود و خانه ای برای سکونت خود و خانواده اش ساخت.مشخصات ابعاد آن خانه بیانگر آن است که صرفا سکونت گاه یک خانواده معمولی نبوده بلکه برآورنده دو منظور در ارتباط با جامعه مسلمان آن روزگار بوده است.نخست اینکه علاوه بر خانواده گنجایش و امکان پذیرش جمعی از تهیدستان بی خانمان مسلمان و مراجعین روزمره را داشته باشد و دوم اینکه صحن وسیع و باز آن خانه ظرفیت داشته باشد تا جمع کثیری از اهالی مدینه بتوانند در آن برای نماز صف ببندند.
صحن خانه پیامبر در واقع نخستین مسجد مسلمانان بود که به دست مبارک رسول خدا و یاران آن حضرت ساخته شد.و این مسجد الگویی شد برای مساجد بیشماری که در ایران و دیگر سرزمین های قلمرو اسلامی ساخته شدند.
***5
¨چرا نمود گسترش اسلام توسط اعراب از خراسان آغاز شد؟
معاویه به دلیل دور بودن خراسان از مرکز خلافتش همواره احساس خطر میکرد به همین دلیل عبدالله بن عامر را به عنوان والی همراه پنجاه هزار مرد جنگی عرب با خانواده هایشان به خراسان فرستاد و از آنجا که ویژگی های این منطقه بیش از نقاط دیگر ایران به عربستان شباهت داشت در آن مستقر شدند.
***6
¨مروری بر تاریخ ایران از قرن نخست تا قرن چهارم
-طاهریان و علویان طبرستان (۲۰۶_۳۱۶)
۲-دیالمه آل زیار (۳۱۶-۴۳۳)
٣-دیالمه آل بویه (٤٤٧ -٣٢٠)
٤–صفاریان(۲۴۷-۳۹۳)
٥-سامانیان(۲۷۹-۳۸۹)
٦-غزنویان(۳۵۱-٥٨٢)
٧-سلاطین غور(٥٤٣-٦۱٢)
٨-سلاطین سلجوقی(٤٢۹-٥۹۰)
***7
¨تاثیر اقلیم در سبک
اقلیم گرم و خشک شکل معماری بناهای مختلف را در همه ادوار گذشته به صورت درونگرا در آورده است.
به عقیده دکتر پیرنیا چون در گذشته قادر نبودند منطقه وسیعی را سبز و خرم کنند بنابراین با ایجاد یک منظره سبز دست ساز یک آغوش گرم و بسته ایجاد میکردند که گرداگرد آن با فضاهای بسته معماری محصور می شد و از هر طرف از آن فضای سبز و بهشت کوچک بهره می بردند.
درونگرایی مساجد صرفا انگیزه اقلیمی و محدود بودن منظره را ندارد بلکه نیاز به تاثیر معنوی فضاهای درونگرا بر نمازگزاران موجب شده است که معماران اینگونه فضاها را برگزینند.